تاریخچه کشتی با چوخه « چوخه » از آغاز تا کنون
به قلم: محسن سیلاخوری
ورزش کشتی در ایران از قدمت بسیار طولانی برخوردار است به طوری که تاریخ پیدایش آن نامعلوم و به موازات تاریخ پیش رفته است این رشته در ایران، ترکیه، یونان، یوگسلاوی، روسیه، ژاپن و کره متداول بوده است و به شکل های مختلف انجام می شده است، این تنوع در اجرا حتی در کشور ما در استان ها، ایلات و عشایر نیز وجود داشته است در خراسان چوخه، در مازندران لوچو، در گیلان گیله مردی، بغل به بغل در ارسنجان، گلی یا روغنی در ترکیه، گرش در خوزستان، کمر به کمر در ترکمن صحرا، پهلوانی در زورخانه های تهران و قم ، ترکمنی در مازندران، سومو در ژاپن، سامبو در روسیه و دهها کشتی دیگر که سرآمد همه آنان کشتی چوخه ای (چقه ای) بوده است
«چوخه» در کلات نادری، درگز، چاپشلو، قوچان، شیروان. چناران، بجنورد و اسفراین متداول بوده که بعدها در مشهد، نیشابور، تربت جام، تایباد و آشخانه نیز مرسوم شده است.
این ورزش در روستاها ایلات و عشایر انجام می گیرد و اوج شکوه و جلال آن در مراسم بزرگ سیزده و چهارده فروردین اسفراین است .
در گذشته های نه چندان دور، «چوخه» خاستگاه کشتی گیران بنامی بوده و از این رشته پرطرفدار و زیبا، قهرمانان بزرگی به پا خاستند و در جهان نیز سرآمد همه دلاوران شدند.
در اولین دوره مسابقات کشتی آزاد دوستانه ایران و ترکیه در سال ۱۳۲۶ چهار نفر از «چوخه کاران» در معیت تیم ملی ایران قرار گرفتند بیش از ۵۰ کشتی گیر از “چوخه کاران خراسان” در کشتی آزاد و فرنگی ایران آواز پهلوانی دادند این همه افتخار منبعث از “لنگ های زیبا و اصیل چوخه” بوده است به طوریکه احمد طاهری با وزن ۷۰ کیلوگرم بر پهلوان حاج محمد سرپلی با وزن ۱۲۰ کیلوگرم با فن لنگ، پیروز شد .
تمامی مربیان، علاقه مندان و مردم در کسب افتخار آن سهیم اند شادروان شورورزی، علی کاظمی، احمد وفادار، فرهاد شعبانی، قاسم محمد خانی، عباس گلمکانی، ابوالقاسم سخدری، غلامرضا گلکار، مرحوم سخی پرووزه، محمد علی صحرایی، قربانعلی محجوب، عزیز نظری، علی روحانی، محمد رضا فرخنده، محمد علی زاهد، حاج علی اصغر خدمتگزار، احمد طاهری، محمد کیفی و آقایان: محمود قشنگ، خدابخش عفت دار، حسین مهرافروزیان، احمد بهمنی، مسلم اسکندر فیلابی، علیرضا رستمی، احمد سدیدی، ابراهیم آزمون، علی با مشکی، اکبر شیدا، قدرت اوغازیان، امیر منوری، حمزه محمد خانی، جواد محمد خانی، اصغر یزدانی، حسنعلی در تومی، غلامرضا حلمی و دهها قهرمان دیگر از “چوخه” به پا خاستند و در کشتی آزاد و فرنگی قهرمان ایران شدند .
در کشتی های پهلوانی و زورخانه ای ، پهلوان اکبر آخوند زاده، اکبر خراسانی، سلیم خراسانی، آخوند خراسانی، حاج سید تقی رضوی، حاج سید رضا رضوی، حاج مختار کاشی، حاج محمد محرر، حاج حسام خوشنویسان، نایبعلی خان ملک، کریم محمدیان، مصطفی طوسی، قلی زنجانی، جمیل پروین، گل حسین کچرانلوئی، نعمت الله حذیفی، فرهاد شعبانی، قربان محمد بهادری، ابوالقاسم سخدری، عباس گلمکانی، احمد وفادار، یعقوبعلی شورورزی، فرخ تورانی، محمد دربان، ابراهیم آزمون، امیر قربانی، عزیز نظری، علی روحانی، محمود قشنگ، حسین مهرافروزیان، قدیر نخودچی، بهارستانی، ناجی، و دهها قهرمان دیگر که در کشتی پهلوانی مقام اول را کسب نمودند .
انجمن چوخه کشور از خدمات ارزنده پهلوان محسن سیلاخوری در تدوین فرهنگ مکتوب چوخه در جریان نخستین لیگ مسابقات چوخه باشگاههای کشور که در سال ۱۳۹۴ در اصفهان برگزار شد، از ایشان تقدیر و تشکر کرده است.
در رشته «جودو» و «کوراش» نیز «چوخه کاران» زیادی درخشیدند، مرحوم عزیز نظری، حسن خان حسن پور، برات لعل نظام، علی شهیدی، بهروز پرهیزگا ر، خسرو دلیر، علی چمن پا، حسن نیک بین، عباس فلاح، علی رضایی، حسین علی اکبری، علی محمد نیا، الیاس علی اکبری، احمد عفتی، حسن امانی، مصطفی دلیریان، ایوب حسنی، قاسم اسدی، برادران نیک بین، پهلوانلو، احمد قاسمی، محمد تقی فیاض، عزیز تقدیسی، عقیل شاهی، یونس کریمان، علی معلومات، جواد روحانی و دهها جودو کار دیگر که در گهواره «چوخه» پرورش یافتند.